Dipsacus - Szczeć

Szczeć (Dipsacus) to rodzaj roślin zielnych należących do rodziny Szczeciowatych (Dipsacaceae). W obrębie rodzaju Dipsacus można wyróżnić 15 gatunków z czego tylko cztery można spotkać w Polsce.

Najczęściej spotkana w Polsce to Szczeć leśna (zwana pospolitą) - D. fullonum (D. silvestris),   rzadziej spotkamy  Szczeć wykrawaną (D. laciniatus), Szczeć owłosioną (D. pilosus) oraz uprawianą kiedyś przemysłowo na dużą skalę i wykorzystywaną do gręplowania wełny i czesania tkanin wełnianych Szczeć sukienniczą (D. sativus).

Ojczyzną Dipsacus są tereny Europy, Azji i północnej Afryki. Z powodu swoich właściwości wykorzystywanych w przemyśle włókienniczym dość mocno rozpowszechniła się w uprawach wielu krajów szczeć sukiennicza (D. sativus) . Gatunek ten nie jest już wykorzystywany przemysłowo i  jest traktowany jako chwast. lub  staje się  rośliną ozdobną w ogródkach przydomowych (zasuszone kwiatostany są wykorzystywane przy układaniu kompozycji).

Szczeć to roślina zielna, dwuletnia dorastająca do wysokości około 1,5-2m  o pędach sztywnych, rozgałęzionych w górnej części. Łodyga kanciasta, na brzegach kolczasta. Liście łodygowe nierówno karbowane, zrośnięte parami u podstawy. W okresie letnim w górnej części rośliny pojawiają się charakterystyczne jajowato-wydłużone, kolczaste,  kwiatostany o wielkości około 8-10 cm. Kwiaty na kwiatostanie kwitną stopniowo od środka do zewnątrz tworząc najpierw jeden a następnie dwa  przesuwające się różowe, ciemno różowe lub fioletowe pierścienie.  Drobne kwiaty szybko przekwitają, a na roślinie pozostają kolczaste jajowate owocostany zawierające dojrzewające nasiona.

Szczeć hodujemy z nasion które wysiewamy późną wiosną na żyzną i wilgotną glebę. (roślina jednak nie ma wygórowanych wymagań) .Szczeć to roślina dwuletnia – kwitnie w drugim roku swojego życia. W pierwszym roku wyrasta dość niepozorna, przyziemna rozeta. Dopiero w drugim roku życia z rozety wyrasta dość wysoka – do 2 m wysokości - łodyga zakończona kwiatostanami.

Ciekawą i zastanawiającą rzeczą u tej rośliny są zrastające się parami, u podstawy łodygi,  liście. Tworzą one specyficzne misy w których może gromadzić się woda z opadów atmosferycznych. W zbiornikach tych często można znaleźć martwe owady i inne, drobne bezkręgowce. Przypuszcza się, że zbiorniki utworzone z liści tworzą pewnego rodzaju fosę zabezpieczająca roślinę przed wejściem w górne jej części, potencjalnych, nielotnych szkodników. Czy roślina jest w stanie w jakikolwiek sposób korzystać pokarmowo z rozłożonych przez bakterie szczątków zwierzęcych?
Ponieważ roślina rośnie raczej na bogatych w pokarm glebach jest mało prawdopodobne aby roślina dodatkowo korzystała pokarmowo ze złowionych przez siebie zwierząt.

Misy ze zrośniętych podstaw liści z deszczówką u D. fullonum

Opracowano na podstawie:

http://en.wikipedia.org/wiki/Teasel
http://www.sarracenia.com/faq/faq5690.html
http://www.atlas-roslin.pl/gatunki/Dipsacus.htm
http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=106180&kid=38